ابزارهای مهندسی کیفیت

ابزارهای مهندسی کیفیت به مجموعه ای از تکنیک ها، روش ها و الگوهای فنی گفته می شود که در زمینه تحلیل، بهبود مدیریت کیفیت سازمان بکار می رود. اساس کار فنون مهندسی کیفی مبتنی بر رویکرد پیشگیرانه بوده که به نوعی بهبود در فرآیند و پیش از تولید و یا از طریق ریشه یابی علل و ارائه راهکار های مهندسی ایجاد می نماید.

دسته‌بندی ابزارهای مهندسی کیفیت

1. هفت ابزار پایه‌ای کیفیت (7QC Tools)

این ابزارها برای حل مسائل ساده و کنترل کیفیت بسیار پرکاربرد هستند:

برگه کنترل (Check Sheet): برای جمع‌آوری و ثبت داده‌ها به صورت سازمان‌دهی‌شده استفاده می‌شود.
نمودار پارتو (Pareto Chart): برای شناسایی عوامل اصلی مشکلات بر اساس اصل 80/20 استفاده می گردد.
هیستوگرام (Histogram): برای نمایش توزیع داده‌ها و شناسایی الگوها.
نمودار علت و معلول (Fishbone Diagram): برای شناسایی علل ریشه‌ای مغایرت ها مورد استفاده قرار می گیرد.
نمودار پراکندگی (Scatter Diagram): برای بررسی انحراف بین متغیرها نسبت معیار پذیرش استفاده می شود.
نمودار کنترلی (Control Chart): برای نظارت بر ثبات فرآیندها.
نمودار جریان (Flow Chart): برای مستندسازی و تحلیل فرآیندها.

2. ابزارهای مهندسی کیفیت

این ابزارها برای حل مسائل پیچیده‌ صنعت و بهبود فرآیندهای پیچیده مورد استفاده قرار می گیرد:

تحلیل حالت‌های خرابی و اثرات آن (FMEA): برای شناسایی و کاهش ریسک خرابی‌ها.
طراحی آزمایش‌ها (Design of Experiments – DOE): برای بهینه‌سازی فرآیندها و شناسایی عوامل مؤثر.
تحلیل قابلیت فرآیند (Process Capability Analysis): برای ارزیابی توانایی فرآیند در تولید محصولات مطابق با مشخصات.
شش سیگما (Six Sigma): رویکردی سیستماتیک برای کاهش نوسانات و بهبود کیفیت.
مهندسی ارزش (Value Engineering): برای بهبود ارزش محصولات و فرآیندها با کاهش هزینه‌ها.

3. ابزارهای مرتبط با استانداردهای کیفیت

مدل‌های بهبود مستمر (PDCA): چرخه‌ای برای برنامه‌ریزی، اجرا، بررسی و اقدام اصلاحی.
تحلیل SWOT: تکنیکی جهت شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها و تعیین استراتژی های سازمان.
تحلیل GAP: برای شناسایی فاصله بین وضعیت فعلی و مطلوب.
مطالعات قابلیت اطمینان (Reliability Studies): برای ارزیابی دوام و قابلیت اعتماد محصولات.

4. ابزارهای نرم‌افزاری مهندسی کیفیت

Minitab: این نرم افزرا جهت تجزیه و تحلیل داده های آماری فرآیند استفاده می گردد.
SPSS: برای تحلیل داده‌های پیچیده بکار می رود.
Quality Companion: برای مدیریت پروژه‌های مرتبط با کیفیت.
Microsoft Excel: نرم افزار اکسل جهت طراحی نمودارها و تحلیل داده‌ها استفاده می شود.

5. ابزارهای تصمیم‌گیری

درخت تصمیم‌گیری (Decision Tree): این تکنیک جهت تجزیه و تحلیل گزینه‌ها و پیامدها بکار می رود.
ماتریس تحلیل تصمیم‌گیری (Decision Matrix): برای مقایسه گزینه‌ها بر اساس معیارهای مختلف در صنعت و خدمات استفاده می گردد.
روش AHP (Analytic Hierarchy Process): برای اولویت‌بندی گزینه‌ها در مسائل پیچیده بکار می رود.

6. ابزارهای کیفیت در تولید ناب (Lean Manufacturing)

کایزن (Kaizen): سیستم بهبود مستمر.
کانبان (Kanban): سیستم مدیریت جریان تولید.
5S: ابزار ایجاد ساماندهی محیط کار در سازمان.
ارزیابی ضایعات (Waste Analysis): جهت حذف فعالیت‌های غیرارزش‌افزا.

کاربردها ابزارهای مهندسی کیفیت در صنایع مختلف

ابزارهای مهندسی کیفیت در صنایع مختلفی مانند خودروسازی، هوافضا، تولیدی، خدمات، بهداشت و درمان، و فناوری اطلاعات استفاده می‌شوند. این ابزارها به بهبود بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و افزایش رضایت مشتری کمک می‌کنند.

 

جدول ابزارهای مهندسی کیفیت

کنترل فرآیند آماری	SPC
آنالیز ابزار اندازه گیری	MSA
تجزیه و تحلیل حالات خرابی بالقوه	FMEA
آدیت محصول	SQFE
آدیت فرآیند
آراستگی محیط کار	5S
شش سیگما	6σ
طراحی آزمایشات	DOE

 

کاربرد تکنیک های مهندسی کیفیت

فنون کیفی در تمام صنایع و موسسات تولیدی و خدماتی که قصد افزایش رضایت مشتریان از طریق کاهش خطاها، ضایعات و افزایش قابلیت و کارایی ماشین و فرآیند دارند کاربرد دارد.در حال حاضر استفاده و بکارگیری تکنیک ها و فنون تخصصی برای دستیابی به کیفیت در بخش های مختلف فرآیند ها همانند طراحی، ساخت ابزار، قالب، تولید، بازرسی و آزمون، حل مساله و غیره در سازمان هایی که در صنایع خودروی فعال هستند و استاندارد مدیریت کیفیت در تولید قطعات خودرو IATF 16949: 2016 را مستقر نموده اند الزامی است.

 

 کنترل فرآیند آماری (SPC)

کنترل فرآیند آماری بک ابزار مهندسی کیفیت است که طی کنترل فرآیند، خروجی فرآِیند بهینه می گردد و سازوکار این روش به عنوان یکی از انواع الگوهای مهندسی، شناسایی و کنترل تغییرات فرآیند است.در این سیستم همچنین مسیر فرآِیند مورد مطالعه قرار می گیرد تا در صورت مشاهده حالات خارج از کنترل، سریعاً فرآیند متوقف شود و طی اقدامات اصلاحی، علل تغییرات شناسایی، ریشه یابی(تکنیک های حل مسئله ایشی کاوا، 5 چرا؟ و….) و حل مسئله گردد.

ادامه