شرکت کیفیت پژوهان آریا مشاور سیستم های مدیریت کیفیت، ایمنی و
برنامه ریزی تولید یکی از کلیدی ترین بخش های مدیریتی هر سازمان تولیدی محسوب می گردد که شامل برآورد، اولویت بندی فعالیت ها، زمانبندی، تخصیص منابع و کنترل انطباق اجرا با برنامه می باشد.
برنامه ریزی تولید چیست؟
برنامه ریزی تولید فرآیندی است که به منظور استفاده بهینه از منابع موجود، ابتدا کنترل موجودی مواد و قطعات، در دسترس بودن تجهیزات تولید، برآورد نیروی انسانی بر اساس نیازمندی های تولید صورت می گیرد و سپس برنامه تولید شامل زمان بندی مشخص و منابع تخصیص داده شده تهیه و در طول اجرا کنترل می گردد.
اهداف برنامه ریزی تولید
افزایش کارایی تجهیزات تولید
کاهش توقفات تولید
افزایش راندمان خط تولید
افزایش بهره وری نیروی انسانی
کاهش هزینه های تولید
افزایش سرعت تولید
بهینه سازی موجودی مواد اولیه انبار
بهبود ارتباطات سازمانی
مراحل برنامه ریزی تولید
پیش بینی تقاضا:
به فرآیند تخمین فروش آینده پیش بینی تقاضا گفته می شود که فرآیندی نامطمئن چون با اطمینان کامب نمی شود در باره آینده نظر داد و از طرفی امری ضروری برای برنامه ریزی تولید سالیانه (برنامه روتین) می باشد.
پیش بینی تقاضا به دو صورت زیر انجام می گردد:
روش های کمی: در مدل کمی از روش های ریاضی و آمار برای پیش بینی فروش آتی استفاده می گردد.
روش های کیفی: در روش کیفی از تجربه و قضاوت افراد مرتبط برای پیش بینی فروش استفاده می شود.
تعیین ظرفیت تولید استاندارد:
برای تعیین ظرفیت تولید استاندارد، زمانسجی ایستگاه های تولید هنگام عملیات انجام می گردد که بر اساس آن زمان استاندارد هر عملیات و در پایان زمان کل تولید یک قطعه محاسبه و تعیین می گردد که مبنای ظرفیت تولید هر ایستگاه کاری می باشد.
زمانسنجی به سه روش زیر انجام می گردد:
- زمانسنجی بوسیله کرنومتر
- نمونه گیری از کار
- زمانسنجی با استفاده از اطلاعات استاندارد
اولویت بندی سفارشات:
در این مرحله سفارشات مشتری بر اساس تاریخ دریافت و یا تاریخ تعیین شده با مشتری و همچینن، ظرفیت خالی دستگاهها، نفرات در دسترس، موجودی مواد اولیه در نوبت تولید قرار گرفته و یا اصطلاحا اولویت بندی می گردند. در اولویت بندی تولید باید تحویل به موقع کالا جزء اهداف باشد.
تعیین نیازمندی های مواد اولیه:
بر اساس حجم تولید محصول، میزان نیاز مواد اولیه به انبار درخواست می گردد.
تخصیص منابع:
منابع لازم تولید از قبیل تجهیزات، نیری انسانی، زیر ساخت و غیره اختصاص داده می شود.
تدوین برنامه کلی تولید:
برنامه جامع تولید شامل اولویت تولید، زمان تولید (ماه – هفته- روز)، حجم تولید کالا، اپراتور و غیره تعیین می گردد. معمولا شرکت ها جهت اجرای برنامه ریز تولید، روش اجرایی برنامه ریزی تولید دارند که این رویه شامل شرح فرآیند برنامه ریزی، فرم های برنامه کلی، برنامه جزئی، گانت چارت، فرم های کارسنجی و زمانسنجی، فرم گزارش برنامه تولید و غیره می باشد.
زمانبندی تولید:
زمان شروع و پایان تولید شامل شروع و پایان فعالیت ها، ظرفیت تولید، تولید مورد انتظار در گانت برنامه ریزی (Scheduling) تعیین می گردد.
کنترل تولید:
در این مرحله کنترل تولید از دو منظر زیر انجام می گردد که خروجی آن سه شاخص می باشد:
کنترل زمان تولید: کنترل زمان تولید شامل اطمینان از شروع و پایان فرآیند تولید در زمان برنامه ریزی شده و همچنین اطمینان از انجام فرآیند در بازه تعیین شده (عدم طولانی شدن زمان تولید). در این کنترل شاخص های انطباق زمان تولید به روش زیر محاسبه می گردد:
درصد انطباق زمان برنامه ریزی: به صورت قراردادی می توان مدل زیر را برای محاسبه درصد انطباق زمان برنامه ریزی در نظر گرفت.
تاخیر در شروع برنامه تولید تا 0 روز = انطباق 100%
تاخیر در شروع برنامه تولید تا 2 روز = انطباق 90%
تاخیر در شروع برنامه تولید تا 4 روز = انطباق 80%
تاخیر در شروع برنامه تولید تا 6 روز = انطباق 60 %
تاخیر در شروع برنامه تولید بیشتر از 6 روز = انطباق 0%
درصد انطباق زمان تولید: (مدت زمان صرف شده جهت تولید ÷ مدت زمان پیش بینی شده) × 100
نتایج:
اگر درصد انطباق زمان تولید = 1 بود یعنی انطباق 100% حاصل شده است.
اگر درصد انطباق زمان تولید بزگتر از 1 بود یعنی انحراف منفی وجود دارد که فرآیند تولید نیازمند اصلاح است.
اگر درصد انطباق زمان تولید کوچکتر از 1 بود یعنی انطباق مثبت وجود دارد و باید آنرا حفظ نمود به شرطی که انحراف از کیفیت ایجاد نگردد.
کنترل حجم تولید: بررسی میزان تولید انجام شده در نسبت به مقدار برنامه ریزی شده که در این مرحله شاخص کارایی طی فرمول زیر انجام محاسبه می گردد.
درصد کارایی= (مقدار تولید شده ÷ مقدار برنامه ریزی شده) × 100
انواع سیستم های تولیدی
سیستم های تولید دستی
به سیستمی گفته می شود که در آن محصولات به شکل دستی در کارگاه ها تولید می گردند و فاقد استانداردهای مشخصی می باشند. معمولا هر کارگاه محصول منحصر به فرد خود را می سازد. محصولات حجم زیادی از زمان و فعالیت را نیروی انسانی را به خود اختصاص می دهند و به همین دلیل قیمت تمام شده این نوع کالاها بسیار زیاد است.
سیستم های تولید انبوه
بنیانگزار تفکر سیستم های تولید انبوه هنری فورد بود. این سیستم مبتنی بر تولید پیوسته است که محصول در حجم بسیار زیاد تولید می گردد. در این سیستم استانداردهای کیفی مشخصی برای تولید قطعات وضع می گردد.
استقرار و چینش تجهیزات تولید بر اساس توالی عملیات های تولید یک محصول صورت می گیرد و معمولا در تولید انبوه ماشین آلات تخصصی هستند و ایجاد تغییرات در فرآیندهای تولید یا حتی تغییرات اساسی در تولید محصول کار آسانی نیست.
سیستم های تولید بهنگام و تولید ناب
رویکرد تولید ناب مبتنی بر بهبود مستمر است که شالوده آن کارگروهی می باشد. در رویکرد تولید بهنگام(تولید ناب)، فعالیت هایی که به محصول ارززش اضافه ننمایند، جزء فعالیت های زائد شمرده می شوند و باید از عملیات های تولیدی حذف گردند.
سیستم تولید چابک
تولید چابک نوعی استراتژی تولید محصول است که نتیجه آن معرفی محصولات جدید به بازارهایی است که به سرعت در حال تغییر هستند و این امر موجب افزایش توانمندی شرکت ها در پاسخگویی سریع به تغییرات مداوم و غیر قابل پیش بینی بازار است.